رُندبازانِ پایان قرن!

تولدهای لاکچری محصول جامعه سطحی

اسداله بابایی فرد/  دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه کاشان

پدیده ای نظیر میل به تولد در یک روز و تاریخ خاص از مواردی است که از منظر جامعه شناختی باید به آن پرداخت و صد البته برخی عوامل اجتماعی نیز در بروز آن نقش دارند. این پدیده شاید در ۵ / ۵ / ۹۵ و یا ۸ / ۸ / ۸۸ نیز قابل مشاهده بود، اما به شخصه معتقدم چنین پدیده ها و رخدادهایی فقط در جامعه ما رخ می دهد. اگر چه حدود ۱۰۰ سال قبل، گونه هایی از آن در غرب نیز مشاهده شد، اما به موازات توسعه جوامع و بروز و ظهور فضیلت ها و ارزش های حقیقی دیگر اثری از این نوع خودشیفتگی ها و خاص پنداری ها یافت نشد.
آنچه از پدیده تولدهای لاکچری یا میل به تاریخ رند به ذهنم می رسد این است که ما در پس این پدیده با یک نوع ابتذال یا تنزل فرهنگی روبرو هستیم. اتفاقی که البته از منظر پزشکی نیز قابل تأمل است؛ زیرا تولد پیش از موعد طبیعی برای مادر و نوزاد که غالبا با سزارین همراه است، بدون عوارض نیست.
از منظر جامعه شناسی نکته ای که می خواهم پیرامون پدیده علاقه به تاریخ تولدهای رند بدان اشاره کنم، نقش عناصری مانند میل به فردگرایی و فردیت در افراد است. فردگرایی از محصولات و پدیده های دنیای مدرن است. دنیای مدرن جاذبه ها و عناصر مثبتی به همراه دارد که متأسفانه جامعۀ همچنان سنتی ما فقط از الگوهای نازل و سطحی آن نظیر رفتارهای به اصطلاح لاکچری پیروی کرده.
در دنیای مدرن عوامل هویت ساز جامعه سنتی، نظیر نظام خانواده، پدر و مادر، اقوام و نسبت های خویشاوندی از بین می روند و انسان ها به دنبال آنند تا خود هویت خویش را شکل بدهند و  به جستجوی راه‌های هویت سازی برای خویش نظیر «میل به دیده شدن» و جذب فالوور می پردازند.
در گذشته خاطراتی مانند جشن عقد و عروسی یا دورهمی های خاطره انگیز خانوادگی در قالب عکس و فیلم  نگهداری می شد تا در طول سال و گاه با مرور آنها در جمع های خانوادگی، شیرینی آن لحظات تکرار شوند اما در عصر جدید، پررنگ شدن فردیت باعث شده تا تبختر، فخرفروشی و جلوه نمایی و دیده شدن به سطحی ترین شکل ممکن توسط افراد از اینستاگرام و فضاهای مجازی دیگر سر برآورد.
علاقه به تاریخ رند که نماد آن به دنیا آوردن فرزند در یک تاریخ خاص، آن هم بعضا با جشن تولدهای با هزینه بین ۱۰۰ تا ۲۰۰ میلیونی، به نوعی از مصادیق میل به دیده شدن است که می توان از واگرایی افراطی نیز برای توصیف این کنش یاد کرد.

از منظری دیگر و در تشریح برخی رفتارهای نازل مانند میل به تولد در یک روز خاص می‌توان به «نظریه مد و مدگرایی » جامعه شناسی مانند گئورگ زیمل آلمانی مراجعه کرد.
پیر بوردیوی فرانسوی نیز به عنوان یک جامعه شناس و مبدع «نظریه تمایز»، از انسان هایی می گوید که برای دیده شدن و الصاق خود به لایه های بالای اجتماعی، علاقه مند به خاص نشان دادن خود هستند.
بدین معنی که این قشر تازه به دوران رسیده در غذاخوردن، میهمانی گرفتن، صرف نوشیدنی، نوع موسیقی، نوع و مدل اتومبیل، سبک و مقصد سفر، نوع معاشرت و .. علاقه ای افراطی به خاص نمایی دارند و از فضاهای مجازی برای این منظور استفاده می کنند. در همین ارتباط، «نظریه ی مصرف نمایشی» یا مصرف تظاهری از سوی نورشتاین وبلن جامعه شناس آمریکایی که ناظر به پدیده جلوه نمایی و خاص پنداری افراد است را نیز می توان مورد اشاره قرار داد.
در ابتدای این نوشتار از تنزل فرهنگی و سطحی نگری هایی شبیه علاقه به تولد فرزند در تاریخ خاص در دوره ای از حیات غربیان یاد کردم. در حدود ۸۰ یا ۹۰ سال قبل نوعی مدگرایی و جلوه نمایی سطحی در آمریکا و اروپا رایج بود، اما توسعه و تغییر افکار باعث گردید تا امروزه این پدیدها در غرب به هیچ شکلی یافت نشوند و به نوعی شاهد این نوع کنش های اجتماعی سوء و فاقد محتوا و ارزش در جامعه مان باشیم.
صدالبته در جامعه ای که ارزش نهاد خانواده، مطالعه کتاب و ارتقای آگاهی، رشد اخلاق اجتماعی سالم و میل به نوع دوستی و کسب فضیلت های ناب روز بروز کم و کم رنگ تر می شوند، ضد ارزش هایی نظیر طلاق عاطفی، ازدواج های سفید، فردگرا شدن زندگی زوجین و قطع ارتباط آنان با خویشاوندان نزدیک و مرتبط با بحث ما «جلوه نمایی های سطحی و نازل جایگزین» می شوند.
در جمع بندی این نوشتار، به شکل سوگمندانه باید از دغدغه پدر و مادر امروز در قبال فرزندش ابراز نگرانی کنیم.
والدینی که به جای برآوردن نیازهای عاطفی، روانی و رشد اخلاقی و تربیت درست و صحیح فرزندی که بتواند در فرداها عنصری کارساز برای جامعه باشد از زمان تولد، رفتار و شخصیت و سطح فکر او را به نازل ترین و سطحی ترین شکل ممکن هدایت می کنند.
سؤال این جاست: آیا امثال «ابن سینا و بیرونی و خوارزمی و دهخدا و حسابی و ..» به واسطه رندبودن تاریخ تولد خود شهره شدند یا دستاوردهای چشم گیرِ علمی و فرهنگی خود؟

رُندبازانِ پایان قرن! (payk-sialk.ir)

این یادداشت در هفته نامه مردم سیلک در تاریخ ۱۹ آذر ۱۳۹۹ چاپ شده است.